قدرت نه گفتن به کودکان

« لطفاً؟ می‌توانم؟! می‌شود؟!!! خواااااااااااااااااااااهشششششششش می‌کنم!»
« تو هیچ‌وقت اجازه نمی‌دهی هیچ‌کاری انجام بدهم!»
«همه اجازه دارند این کار را بکنند! چرا تو اینقدر بدجنسی؟!»
تعیین محدودیت برای کودکان، چالشی همیشگی برای والدین است. آن‌ها از هر سلاحی که بتوانند استفاده می‌کنند، التماس می‌کنند، جیغ می‌زنند، گریه می‌کنند، حتی گاهی از در معامله وارد می‌شوند! بعضی والدین برای جلوگیری از داد و فریاد کودک یا کارهای غیرمعمول او سریع تسلیم می‌شوند. برخی دیگر از ناامید کردن کودک خود دچار عذاب وجدان می‌شوند و برخی دیگر همیشه ناچارند پاسخ منفی خود را به بلندترین صدای ممکن فریاد بزنند بلکه کودک دست از گریه و زاری و اصرار بردارد!

«نه» گفتن یک مسئولیت بسیار مهم والدین است، چه به دلیل سرد بودن هوا به کودک خود بگویید که نمی‌تواند برای بازی کردن از خانه بیرون برود، و چه به او بگویید که قبل از اتمام تکالیف مدرسه نمی‌تواند تلویزیون تماشا کند، این «نه‌» گفتن‌ها درس‌های مهمی در مورد زندگی به کودکان می‌آموزد و یک مرز روشن و واضح برای کودک ترسیم می‌کند! در صورتی که به درستی از این پاسخ‌های منفی استفاده کنید، به کودک نشان می‌دهد که شما به او اهمیت می‌دهید.
روش‌های بسیاری برای «نه» گفتن به کودکان وجود دارد، اما همه آن‌ها تأثیرگذار نیستند. «نه» باید درست و به جا گفته شود و قاطعانه روی آن تأکید شود. در ادامه موقعیت‌ها و شیوه‌های «نه» گفتن موثر را با هم می‌خوانیم:

1- پاسخ قطعی بدهید

شنیدن جملاتی از قبیل « خوب، حالا بگذار ببینم ...» یا «شاید نه ...» کودکان را خشمگین می‌کند، و آن‌ها اغلب برای تبدیل این «نه» نصفه و نیمه به «بله» از خواهش کردن، غر زدن، ناله کردن و ... استفاده خواهند کرد.
وقتی مطمئن هستید که پاسختان منفی است، جواب خود را قاطع بگویید. به عنوان مثال «نه، امروز نمی‌توانی این کار را انجام دهی»، یا «نه ، امروز جایی نمی‌رویم». پاسخ خود را جدی، محکم و با اطمینان‌خاطر بگویید، به نحوی که کودک بفهمد شوخی ندارید.
البته گاهی پیش می‌آید که واقعاً مطمئن نیستید. در این موارد، با توضیح دلایل کافی برای کودک، تردید خود را روشن کنید. مثلا بگویید «مطمئن نیستم که می‌شود به ساحل برویم یا نه، باید صبر کنیم ببینیم هوا بعد از نهار چطور است.»

2- یک توضیح کوتاه به پاسخ خود اضافه کنید

یک توضیح کوتاه در کنار «نه» گفتن، می‌تواند امتناع شما را به یک تجربه یادگیری تبدیل کند. به عنوان مثال گفتن «نه نمی‌توانی بدون جلیقه نجات درون استخر بپری»، بدون توضیح نمی‌تواند کمکی کند. کودک بدون اینکه خطر بالقوه را بفهمد فکر می‌کند «مامان به خاطر بدجنسی نمی‌گذارد شیرجه بزنم.»
می‌توانید با اضافه کردن یک توضیح کوتاه مثل: «نه، نمی‌توانی بدون جلیقه نجات درون استخر بپری، چون هنوز آنقدر شنا بلد نیستی که روی سطح آب بمانی» دلیل خود را توضیح دهید و به کودک کمک کنید خطر پریدن را درک کند. در این صورت حتی وقتی حضور نداشته باشید، احتمال به خطر افتادن کودک کمتر خواهد بود.

3- نشان دهید که تسلیم نمی‌شوید

مهم نیست کودک چقدر خواهش، التماس یا جیغ و داد می‌کند، به هیچ‌ عنوان بعد از «نه» گفتن تسلیم نشوید. حتی اگر نظر خودتان هم واقعاً تغییر کرد، دیگر از حرف خود برنگردید. تغییر «نه» به «بله» به کودک ثابت می‌کند که خودتان هم به آنچه می‌گویید، باور ندارید.
حتی وقتی کودک با اصرار می‌گوید: « اما همه می‌توانند این کار را انجام دهند!»‌ یا «تو خیلی بدجنسی! ازت متنفرم!» پاسخ خود را عوض نکنید. به کودک یادآوری کنید که « من عاشق تو هستم و این قانون خانه ماست» و مکالمه را قطع کنید.
 گریه و زاری او را نادیده بگیرید و در مورد پاسخ خود استدلال نیاورید. با اجتناب از وارد شدن به جر و بحث با کودک، قدرت مشاجره را از او می‌گیرید.

4- در صورت لزوم، از تنبیه استفاده کنید

ابتدا از تکنیک نادیده گرفتن استفاده کنید. بهترین روش در مقابل فریاد و گریه و خواهش کودک، نادیده گرفتن اوست. اما اگر رفتار کودک از حد نرمال خارج شد، می‌توانید از تنبیه استفاده کنید.
توجه داشته باشید که همیشه قبل از هر تنبیهی باید به کودک هشدار دهید و عواقب رفتارش را گوشزد کنید. به عنوان مثال می‌توانید بگویید : «اگر به جیغ زدن ادامه دهی، مجبور می‌شوم تو را به اتاق دیگری ببرم و در اتاق را ببندم.» مشخص کردن عواقبی منطقی، روشی موثر برای اثبات قاطعیت و جدی بودن شماست.

5- احساسات خود را به روشی سالم مدیریت کنید

برخی والدین از ترس آنکه کودکشان آن‌ها را دوست نداشته باشد، از «نه» گفتن اجتناب می‌کنند و برخی دیگر از ناراحت شدن کودک احساس عذاب وجدان دارند. برای مدیریت سالم احساسات خود، باید به احساسی که هنگام «نه» گفتن دارید، توجه کنید.
به خودتان یادآوری کنید که خواه، ناخواه کودک در زندگی خود احساسات ناخوشایندی از قبیل غم یا ناامیدی را تجربه خواهد کرد. پس چه بهتر که این سرخوردگی‌ها را در کانون امن خانواده و در کنار شما تجربه کند و با روشی مناسب، مدیریت آن‌ها را بیاموزد.
برای کاهش تلخی پاسخ‌ منفی و آماده کردن کودک برای پذیرش آن، می‌توانید گزینه‌هایی را به عنوان جایگزین پیشنهاد دهید. به عنوان مثلا می‌توانید بگویید: «نه روی مبل نمی‌توانی بپری چون ممکن است سرت به لبه میز بخورد، اگر می‌خواهی بپری، به حیاط برو!»

6- مطمئن شوید که اکثر پاسخ‌های شما «مثبت‌» است

اینکه پاسخ شما به اکثر خواسته‌های کودک «منفی» باشید به همان اندازه نگفتن «نه» خطرناک و آسیب‌رسان است. کودکان و نوجوانان باید فرصت تجربه کردن چیزهای جدید را داشته باشند. به کودکان اجازه دهید کارهایی را که برای رشد او مفید است، انجام دهد. اگر تعداد «نه» گفتن شما از پاسخ‌های مثبت بیشتر باشد، این پاسخ منفی، معنای خود را از دست می‌دهد و شما در ذهن کودک، به والدینی منفی‌نگر یا همیشه نگران تبدیل خواهید شد که منطقی پشت پاسخ‌هایش نیست.

جمع‌بندی

قدرت «نه گفتن» در تمام مراحی زندگی اهمیت بسیار زیادی دارد و کمک می‌کند تا بتوانید تصمیم‌های درستی بگیرید. یکی از مواقعی که نه گفتن برای ما خیلی سخت است، زمان مواجهه به کودکانمان است. اما باید خیلی جدی باشید و بتوانید روی احساسات خود کنترل داشته باشید.